بلاغت وجهیت در شعر مدحی دربار غزنوی
نویسندگان
چکیده مقاله:
ادبیات از زبان ساخته شده است. بنابراین می‌توان در پژوهش‌های ادبی از نظریّه‌های زبان‌شناختی سود جست. از میان این نظریه‌ها، نقشگرایی برای مطالعۀ بلاغت آثار ادبی مناسب‌تر است زیرا نقشگرایان در کنار جمله‌واره‌های منفرد و کلیت متن، به بافت شکل‌گیری متن (اقتضای حال و مقام) نیز توجه ویژه‌ای می‌کنند و این امر زیربنای بلاغت است. به‌تعبیر نقشگرایان، هر پارۀ سخن سه نقش اساسی و هم‌زمان دارد که آنها را فرانقش می‌نامند. یکی از این فرانقش‌ها برقراری رابطۀ دوسویه بین گوینده و مخاطب است. این فرانقش اجزای گوناگونی دارد و یکی از آنها وجهیت است. وجهیت مجموعه‌ای است از قضاوت گوینده نسبت به آنچه می‌گوید و نیز عدم‌قطعیتی که بر جمله‌واره‌ها حمل می‌کند. از سوی دیگر، بخش مهمی از سنّت ادب فارسی، مدیحه‌سرایی است و یکی از مهم‌ترین حامیان مدیحه‌سرایان، دربار غزنوی بوده است. در شعر مدحی، اساسی‌ترین مؤلفه‌های مؤثر بر اقتضای حال و مقام، شخص شاعر، شخص ممدوح و مقام او هستند. در این پژوهش کوشیده‌ایم که تأثیر این مؤلفه‌ها را بر کاربرد وجهیت در اشعار مدحی دربار غزنوی بسنجیم و تا جای ممکن، با بررسی اشعار بازمانده، به قواعدی دست یابیم. همچنین داده‌هایی را که در این قواعد نمی‌گنجند، بنابر شرایط تاریخیِ مؤثر بر سرایش متن، تحلیل کنیم. بدین ترتیب، به‌عنوان نتایج این تحقیق می‌توان گفت که تغییر جایگاه ممدوح در طول زمان (از شاهزادگی به سلطنت) در هر حال منجر به تغییر موضع شاعر بر اساس کاربرد وجهیت میشود، به این صورت که ترفیع رتبۀ ممدوح باعث میشود شاعر در ستایش او از عناصر وجهی کمتری استفاده کند. در سوی دیگر، تغییر شخص ممدوح یا شاعر عموماً مقدار کاربرد وجهیت را تغییر معناداری نمی‌دهد. ذکر قید «عموماً» به این دلیل است که چنان‌که گفته شد، پدیداریِ بافت خاص موقعیتی که وضعیت ویژه‌ای را حکم‌فرما کند (مثلاً منازعات و تسویه‌حساب‌های سیاسی در راستای کسب و تحکیم قدرت) می‌تواند مستقیماً در میزان کاربرد وجهیت باعث تغییراتی شود.
منابع مشابه
تطبیق شخصیت ها و حوادث تاریخ بیهقی با شعر دربار غزنوی
هدف پژوهش: نشان دادن نقش شاعران در معرّفی اشخاص و روشن گری حوادث عصر غزنوی. روش تحقیق: تطبیق و مقایسه ی شخصیّت ها و حوادث مشترک تاریخ بیهقی با دیوان های (فرّخی، عنصری و منوچهری). در فصل اوّل این رساله به تحلیل صفات بیست و سه تن از شخصیّت های مشترک تاریخ بیهقی با ممدوحان شاعران پرداخته شده است. حوادث نظامی و مسائل تاریخی عصر محمود و مسعود غزنوی در فصل دوّم، سیاست دربار غزنوی و کشمکش های سیاسی آنان در ...
15 صفحه اولبررسی قلم بیهقی در تحلیل بی اعتمادیهای دربار مسعود غزنوی
ادبیات تصویر یک جهان یا گستره یک جهان بینی است. خواننده یک متن ادبی می تواند تصویری را که مولف از جهان و جهان بینی خود ارائه می دهد، در متن کشف نماید. حوزه پژوهش ما در این تحقیق، بررسی شیوه های بیانی بیهقی در تحلیل بی اعتمادیهای دربار مسعود غزنوی است. بیهقی از جمله نویسندگانی است که با استفاده از امکانات بیانی، تصویری از محیط غیرقابل اعتماد پیرامون خود ارائه می دهد. با مطالعه فضای غیرشفاف دستگ...
15 صفحه اولبلاغت شعر طبیعت در دوره عباسی
مقاله حاضر تحقیقی است درباره وصف طبیعت دوره عباسی، کـه از دو بخـش طبیعـتجاندار و طبیعت بی جان تشکیل شده است . در طبیعت بـی جـان گلهـا و درختـان و بطـورخلاصه وار، فصل بهار و جلوه آن از دیدگاه شاعران معروف این دوره بررسی شده و برداشتو توصیف آنها از این فصل که اصطلاحا بهاریه نامیده می شود مطالبی آمده اسـت و بخـشدوم به توصیف مظاهر طبیعت جاندار از قبیل شتر و اسب و شیر و غیره مـی پـردازد و جنبـهبلاغی...
متن کاملنقش تمثیل های بیهقی در تبیین بی اعتمادی در دربار مسعود غزنوی
در تاریخ بیهقی به کارگیری ابزارها و امکانات هنری و ادبی، از جمله تمثیل، تنها برای زینت و بخشیدن زیبایی هنری به اثر نیست، بلکه این ابزار در ژرف ساخت خود اهداف خاص نویسنده را نیز میپروراند؛ به عبارت دیگر، نویسنده گاه مجبور میشود با توجه به موقعیت اجتماعی و سیاسی خود یا حال و مقام اشخاصی که موقعیتهای مختلف اثرش را میسازند، اندیشهها و مقاصد خود را با استفاده از شیوههای غیرمستقیم همچون بهکارگ...
متن کاملنقد جامعه‌شناختی سیمای محمود غزنوی در شعر عطّار
سلطان محمود غزنوی که از پادشاهان مقتدر عهد غزنوی است، جایگاه ویژه‌ای در ادب پارسی دارد. وی، مانند هر پادشاه و حاکم دیگر، توأم با زمامداری خویش مورد مدح و ستایش قرار گرفته و بخشی از این فرآیند در قالب اشعار مدحی و همچنین در تواریخ تألیف شده در عهد غزنوی ثبت گردیده است. علاوه‌براین، تصویری خاص و منحصربه‌فرد نیز از وی در ادب پارسی قابل ملاحظه است که در مورد دیگر زمامداران ترسیم نگردیده است و آن مع...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 9 شماره 3
صفحات 135- 153
تاریخ انتشار 2020-11-05
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023